Տարվա եղանակներից ամենից շատ ես սիրում եմ գարունը: Գարնանն են ծաղկում ծառերը,գարնանն են թռչունները վերադառնում մեզ մոտ: Բնությունը զարթոնք է ապրում: Գետերը վարարում են կյանք տալիս դաշտերին և անտառներին: Օդը լցվում է անուշաբույր ծաղիկների բույրով: Արագիլը իր բույնն է շինում բարդու բարձր կատարին: Այգիները և պուրակները լցվում են երեխաների ուրախ ճիչերով: Կարծես գարնան ամեն ինչ վերածնվում է:
Բնագիտական ուսումնասիրության համար մեծ նշանակություն ունեն չափումները: Դրա համար օգտագործվում են մեծությունները և դրանց միավորները:
Հաճախ ենք լսում հետևյալ արտահայտությունները. Եթե մրսել ես, տաք թեյ խմիր․ կամ էլ՝ ամռանը եղանակները ավելի տաք են, քան ձմռանը: Երկու դեպքում էլ խոսքը մեծության՝ ջերմաստիճանի մասին է: Մի դեպքում խոսքը հեղուկի (թեյի), մյուս դեպքում օդի ջերմաստիճանի մասին է։
Երբ խոսում ես առարկայի ձգվածության կամ երկու առարկաների միջև եղած հեռավորության մասին, օգտագործում ես քեզ հայտնի մեկ այլ մեծություն՝ երկարությունը:
Երբ կշեռքով կշռում ես խնձորները, ապա իմանում ես նրանց զանգվածը, որը նույնպես մեծություն է: Մեծություն է նաև ժամանակը, որի միջոցով որոշվում է որևէ գործընթացի կամ երևույթի տևողությունը: Յուրաքանչյուր մեծություն մեզ որոշակի պատկերացում է տալիս մարմնի կամ երևույթի այս կամ այն հատկության մասին: Ցանկացած մեծություն (երկարություն, ժամանակ, զանգված, ջերմաստիճան) կարելի է չափել, դրա համար օգտագործվում են չափման միավորներ: Իսկ ի՞նչ է չափման միավորը: Պատկերացրու, որ երկու աշակերտի, որոնցից մեկը բարձրահասակ է, մյուսը՝ կարճահասակ, հանձնարարվել է քայլերով չափել դպրոցի խաղահրապարակի երկարությունը: Երկու աշակերտները միևնույն տեղից և միևնույն գծով քայլերով չափեցին խաղահրապարակի երկարությունը: Բարձրահասակ աշակերտի քայլերի թիվը կազմեց 90. իսկ ցածրահասակինը’ 100: Տվյալ դեպքում քայլը երկարության չափման միավորն է: Սակայն նշված օրինակից ակնհայտ է դառնում, որ յուրաքանչյուր մարդ ունի իր քայլի երկարությունը: Նման ձևով երկարություն չափելու դեպքում կառաջանա խառնաշփոթ, որից անհնար կլինի գլուխ հանել:
Գիտնականները հարմարության համար սահմանել են չափման միավորների միասնական համակարգ: Օրինակ՝ ինչպես արդեն գիտես, ջերմաստիճանը չափվում է աստիճաններով, երկարությունը՝ մետրերով, զանգվածը՝ գրամներով, կիլոգրամներով և այլն, ժամանակը՝ ժամերով, րոպեներով, վայրկյաններով:
Քանոնի կամ չափման գործիքի յուրաքանչյուր բաժանում համապատասխանում է որոշակի չափման միավորի: Նրանք բոլորը ունեն մի ընդհանուր հատկանիշ բաժանումներով սանդղակներ։ Օրինակ՝ քանոնի վրա կարելի է գտնել բաժանումեր, որոնք համապատասխանում են մեկ սանտիմետրին և մեկ միլիմետրին, կշեռքի վրա՝ համապատասխան գրամին և կիլոգրամին, իսկ ժամացույցի վրա էլ՝ համապատասխան րոպեին և ժամին:
Հայաստանում օգտագործված չափման միավորներ
Հայաստանի չափման միավորներ
Չափում թիզով
Առաջադրանքներ՝
Չափում․ Առաջադրանքներ
1. Քանոնով չափիր տետրի երկարությունը՝ արտահայտված սանտիմետրերով և միլիմետրերով: Ստացված տվյալները գրանցիր տետրում:
Տետրի երկարություն-20 սմ
Տետրի լայնություն-17 սմ
Չափիր քո քայլի երկարությունը: Այնուհետև քայլերով չափիր քո դասարանի, դպրոցի միջանցքի երկարությունը: Ստացված տվյալները արտահայտիր մետրերով և սանտիմետրերով:
Ոտնաչափ- 30սմ=300 մմ
Դպրոի միջանցքի երկարություն- 25 մ
Լայնություն-3 մ
Դասարանի երկարություն-5 մ
Լայնություն-4 մ
Տանը բացիր պայուսակդ և որոշիր տվյալ պահին դրանում եղած առարկաների զանգվածները: Ստացված տվյալներն արտահայտիր կիլոգրամներով և գրամներով:
Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն, Գիտե՞ք, որգարունէարդեն, Բոլորըթափվելենփողոց. Լսո՞ւմեքանուշմիզնգոց — Գիտե՞ք, որգարունէարդեն։ Դյութումենշրթերըվարդե, Սրտերըկրակենուբոց— Գիտե՞ք, որգարունէարդեն, Բոլորըթափվելենփողոց։
Առաջադրանքներ․
1․Բանաստեղծությունից դուրս գրեք 7 գոյական։
Գարուն, փողոց, սիրտ,կրակ, բոց, շուրթ, վարդ։
2․Բանաստեղծությունից դուրս գրեք գաղտնավանկ ունեցող 4 բառ։
զնգոց, սրտեր, լսում, շրթեր:
3․ Բանաստեղծությունը մի քանի անգամ կարդացեք և գրեք՝ ի՞նչ ձայներ եք լսում, ի՞նչ գույներ եք տեսնում, ի՞նչ եք զգում։
Իմ կարծիքով շատ գեղեցիկ բանաստեղծություն է, և իր մեջ գարնան բոլոր գույրերն է պարունակում: Այստեղ երևում է, կապույտը վարդագույնը կարմիրը կանաչը և դեղինը: Բանաստեղծության մեջ լսվում է բարձր և ուրախ ձայներ, քանի որ գարուն է:
4․ Բանաստեղծությունը սովորեք անգիր, ձայնագրեք, տեղադրեք բլոգում։
Վազգեն Քամալյանի ուսումնական բլոգը 